Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, D-8 Doruğu’na katılmak için gittiği Kahire’de gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Erdoğan’ın gazetecilerle gerçekleştirdiği söyleşiyi NTV Genel Yayın Yönetmeni Nermin Yurteri aktardı.
D-8 Doruğu’nda birçok problemin ele alındığını söz eden Cumhurbaşkanı Erdoğan,” Filistin ve Lübnan’daki duruma ait ortak bildiriyi kabul ettik. Ortak bildirimizde İsrail’deki Netanyahu hükümetinin Filistin halkına yönelik saldırganlığını ve memleketler arası hukuk ihlallerini açık biçimde kınadık.” dedi.
ZİRVENİN GÜNDEMİ SURİYE
Orta Doğu’da huzurun fakat Gazze’de kalıcı ateşkesin sağlanmasıyla mümkün olabileceğine vurgu yapan Erdoğan, tepenin gündeminde Suriye’deki gelişmeler olduğunu lisana getirdi.
“Farklı etnik ve dini kümelerin yan yana sulh içinde yaşadığı ve komşuları için inanç kaynağı olan bir Suriye’nin inşası en samimi dileğimizdir.” sözlerini kullanan Erdoğan, Suriye’nin bekasını tehdit eden DAEŞ, PKK ve türevlerinin kökünün kazınması gerektiğinin altını çizdi.
HAKAN FİDAN SURİYE’YE GİDİYOR
Golani olmak üzere yeni Suriye idaresinde yer alan isimlerle bağlantısı başlatıklarını lisana getiren Erdoğan, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’nın Suriye’ye gideceğini söz edip “Yeni yapılanmayı birlikte yapacaklar.” dedi.
Gazetecilerin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelttiği sorular ve Erdoğan’ın verdiği karşılıklar şöyle:
SORU: Bundan yaklaşık 2 ay evvel Tataristan ziyaretinizden dönerken terör örgütü PKK’nın Suriye’deki kolu olan PYD ve YPG’nin bilhassa terk edilmeye ve yalnız bırakılmaya mahkum olduğunu vurgulamıştınız. “Amerika terör örgütünü bir müddet kucağında taşır lakin bu mühlet dolunca da bunları kendi başına bırakmak zorunda kalacak” tabirlerini kullanmıştınız. Bugün Suriye’de gelinen nokta bu müddetin dolmuş olduğunu gösteriyor diyebilir miyiz? Buna ek olarak “Biz sırtımızı PYD’ye, YPG’ye dayadık” diyenler vardı. Terör örgütünün tasfiye olmaya yakın olduğunu görüyoruz şu an için, o örgüte sırt yaslayanlara neler söyleyeceksiniz?
PKK/YPG’nin umutları boşa çıktı. Esed’in beklentileri farklıydı ancak bunlar tecelli etmedi. Yeni bir tablo ortaya çıktı. Esed’in şu anda Rusya’da olması, olayın ne kadar manidar geliştiğinin bir ispatı. Bundan sonraki süreçte Suriye’deki kardeşlerimiz, gelecekleri ile ilgili kararları kendileri verecek. Bizler de onlara devlet yapılanmasının nasıl olması gerektiği konusunda yardımcı olmaya çalışacağız. Bizim deneyimlerimiz oraya nasıl aktarılabilir, yeni bir toplumsal kontrat çerçevesinde bir devlet nasıl ayağa kaldırılabilir, bu mevzularda Suriye idaresine yardım edeceğiz.
Bir devleti ayağa kaldırırken en kıymetli adımlardan bir tanesi anayasanın inşasıdır. Bu mevzuda biz, başta Sayın Golani olmak üzere yeni Suriye idaresinde yer alan isimlerle irtibatı başlatmış durumdayız. Bildiğiniz üzere Ulusal İstihbarat Teşkilatı Liderimizi gönderdik. Dışişleri Bakanımız mevzunun bütün muhataplarıyla başından itibaren esasen diyalog halinde. Biz Suriye’de mevcut terör örgütlerinin etkisiz hale getirilme vaktinin geldiğini de göstereceğiz. Bize hudutlarımızın güneyinden rastgele bir tehdidin bundan sonra gelmemesi için bunu yapacağız. Zira bu türlü bir riski kabullenmemiz mümkün değil. Terör örgütünün tek hedefi hizmet ettikleri odaklara yaranmak olduğu için, yalnız kalmaya mahkumlar. Bu dün de böyleydi, bugün de böyle… Fakat yarınları olmayacak. Terör örgütü için yolun sonu görünüyor. Yıllarca bölgemizdeki halklara kan kusturdular. Başta Kürt kardeşlerimiz olmak üzere, Türklere, Araplara, Ezidilere ve nicelerine hayatı zehrettiler. Bölgenin geleceğinde teröristlere yer yok. Bilhassa PKK terör örgütü ve uzantılarının raf ömrü tükenmiştir. Suriye’de sağlanacak inanç ortamı, terör örgütlerinin militan teminini de engelleyecektir. Bundan sonra bölgemizde barış ve huzurun tesisi için yollar açıktır. Ülkemizdeki birtakım siyasi partiler, Suriye ile bağlar noktasında yakın bir vakte kadar farklı açıklamalar yapıyorlardı. Şu anda onlar herhalde tıpkı şeyleri söyleme durumunda değiller. Onların da bütün umutları suya düştü. Suriye, bu yeni oluşumla gerçekten istikrarlı bir yapı kurduğu takdirde, İslam dünyasında bana nazaran çok güçlü bir yer alacaktır. Bugün 30 milyonun üzerinde bir nüfusa sahip bir Suriye, göz gerisi edilemez. Amerika Birleşik Devletleri ile Sayın Donald Trump’ın görevi devralmasıyla birlikte yapacağımız görüşmeler çok değerli. Ruslar Suriye’deki büyükelçilik ve başkonsolosluklarını kapatmayı düşünmediklerini söylüyorlar. Bu da Suriye için bana nazaran bir zenginliktir. Diplomatik misyonların devamında yarar var. Beni en çok sevindiren şeylerden bir tanesi de gerek İslam Dünyası gerekse Batıdan birçok ülkenin artık Sayın Colani ile irtibatlarını geliştiriyor olmasıdır. Bunlar da bir yerde yeni idareye itimadın işaretidir. Yeni periyotta Suriye, inşallah çok daha farklı bir halde ayağa kalkacaktır.
SORU: Yeni Suriye idaresinin bir diğer sorunu de güneyde İsrail’in işgal alanını bu fırsattan istifade ederek genişletiyor olması. Burada da Gazze’de olduğu üzere memleketler arası hukukun işletilmesi konusunda Türkiye’nin de katkı vereceği hazırlıklar var mıdır?
İsrail milletlerarası hukuku çiğnemeyi adet haline getirdi. Gazze’de memleketler arası hukuku ayaklar altına aldılar, dünya sessiz kaldı. Lübnan’da hükümran bir devletin toprağını işgal edip kan döktüler, dünya tekrar sessiz kaldı. İsrail’in pervasızlıklarına bugün Suriye maruz kalıyor. İsrail’in Golan Zirvelerini işgaline yönelik BM Güvenlik Kurulunun 1967’deki 242 numaralı kararı mevcut. Bu kararla İsrail’in Golan Zirvelerini işgal etmesi kınanmakla birlikte bölgeden çekilmesi talep ediliyor. Bu kararın yine hatırlatılması ve uygulanması için memleketler arası toplumun harekete geçmesi kıymetli. Batılı ülkelerden İsrail işgaline karşı cılız da olsa ses yükselmeye başladı. Halbuki İsrail, sivillerin üzerine birinci bombayı attığında dünya ayağa kalksaydı, İsrail bugün bu işgal adımını atacak cüreti bulamazdı. Biz o gün sessiz kalmadığımız üzere, bugün de Suriye’nin topraklarını işgale kalkışan İsrail’e karşı sessiz kalmadık, kalmayız. İsrail, milletlerarası hukukun kendilerini de bağladığını er ya da geç öğrenecek. Biz her yerde İsrail’i köşeye sıkıştırmaya, hukuka uygun hareket etmeye zorlamaya devam edeceğiz. Fakat Suriye’deki durumdan kendisine yarar sağlamasının da önüne geçmek için memleketler arası tüm düzenekler faal bir halde kullanılmalı. Burada İsrail’in durdurulması için ABD başta olmak üzere Batılı ülkelere büyük misyonlar düşüyor. İsrail’in Suriye’nin topraklarını işgalinin kabul edilemeyeceği en gür formda tabir edilmelidir. Yarın çok geç olmadan bölgemizdeki huzuru ve istikrarı daima tehdit eden İsrail saldırganlığına “dur” denilmelidir. Yoksa İsrail bumerangı yarın onları her kuralda destekleyenleri de gaye alır. Dün yaptığımız ikazlara kulak tıkayanlar, doğruları söylediğimizi bugün gördüler. Yarın, pişman olmamak için, bugün yaptığımız ikazları dikkate alıp gerekli adımları atmalarını tavsiye ediyorum.
SORU: Lübnan Başbakanı Necip Mikati ile bir görüşme yaptınız ve basın toplantısında Sayın Mikati’nin dikkat çekici bir sözü oldu. Mikati ‘Lübnan bir kriz yaşadı lakin şunu öğrendik, evvel Allah’a daha sonra da Türkiye’ye güvenmemiz gerektiğini öğrendik.’ dedi. Bu sözleri değerlendirmenizi rica edeceğiz.
Sayın Mikati ile D-8 Doruğunda beraberdik, kendisine “Önce Allah’a sonra Türkiye’ye güveniyoruz ifaden halkımızın ortasında çok önemli olumlu bir reaksiyon meydana getirdi.” dedim. Sayın Mikati’nin Türkiye’ye güven duyduğunu lisana getirmesi de uğraşlarımızın takdir edildiğinin göstergesidir. Biz, dostlarımız ve kardeşlerimiz için inançlı liman olduğumuzu tarih boyunca tekraren kanıtladık. Biz, yaptığımız ikazlarda da, aldığımız önlemlerde de, kapalı ajandalarda kayıtlı gündemlerle hareket etmeyiz. Mertçe konuşur, mertçe davranırız. Bize güvenen, bizimle yol yürüyen kimseyi de yarı yolda bırakmaz, gerisinden kuyu kazmayız. Anadolu irfanında bu anlayış “Yaratılanı severiz Yaratandan ötürü” formunda özetlenir. Bizim yürüdüğümüz yol da, gayelerimiz de bu istikamet üzerinedir. Ayrımcılık, tefrika bizim kitabımızda yer bulmaz. Hazreti Ali “Gönülleriniz bir olmadıktan sonra sayıca çok olmanın bir manası yoktur.” der. Bizim hedefimiz o gönül birlikteliğini sağlamaktır. Hele hele tarihi, kültürel bağlarımızın bulunduğunu ülkeler ve milletlerle bu birlikteliği oluşturmak için ağır efor sarf ederiz. Temenni ediyorum ki Türkiye-Lübnan münasebetlerini güçlendirerek Lübnan’ı kısa vakitte bu bölgede ayağa kaldırırız. Fakat evvel bu İsrail saldırganlığı sorununu çözmemiz gerekiyor. İsrail bütün bu zulmün, attığı bombaların bedelini ödemesi lazım.
SORU: Suriye topraklarında 8 Aralık’ta başlayan ihtilal süreci devam ederken diplomasi ayağında birçok görüşme gerçekleştirdiniz. Bilhassa bu hafta hem yüz yüze hem telefonda ağır bir trafik vardı. Suriye’nin toprak bütünlüğü konusunda Türkiye’nin telaffuzlarına takviye verildiği ve hakkının teslim edildiğine tanıklık ettik. Muhataplarınızla görüşmede itiraz eden bir görüşle karşılaştınız mı?
Ben doğrusu bu mevzuda olumsuz bir yaklaşım görmedim. Bölgesel ve global her kriz ve gelişme diplomasi trafiğimizi artırıyor. Görüşmelerimiz, Suriye’nin geleceği, barış süreçleri ve uluslararası iş birliği açısından kıymetli bir dönüm noktası olabilir. Suriye diplomasimiz kapsamında görüştüğümüz önderlere Türkiye’nin, Suriye’nin egemenliği, toprak bütünlüğü için çaba gösterdiğini anlattım. Suriye’nin toprak bütünlüğünü müdafaanın yolu öncelikle terör örgütleri ile çabadan geçiyor. DAEŞ mazereti ile PKK ve uzantılarına sahip çıkma anlayışında olanlar var. Bu yaklaşım yakın geçmişte Suriye’yi bölünmenin eşiğine getirdi. Biz en başından beri PKK ve uzantılarıyla da, DAEŞ ögeleriyle da çaba ettik, ediyoruz. Batılı ülkelerin caddelerinde, meydanlarında nasıl DAEŞ şov yapamıyorsa PKK ve uzantıları da yapamamalı. Yalnızca caddeler meydanlar değil, toplumsal alanlardan kültürel mecralara kadar her yerde terör yapılanmaları ile uğraş kural. Bizim Suriye ile 900 kilometreyi aşkın bir sonumuz var. Bütün bu hudut sınırında Esed’e karşı duvarlardan tutun gidiş-gelişlere kadar önemli manada engelleme adımları attık. Şu an prestijiyle yeni idarenin oluşmasıyla inşallah Suriye-Türkiye alakalarını biz çok daha farklı bir yere taşıyacağız. Dikkatinizi çeken bir şey herhalde vardır. Halep’teki çarşılar, Halep’teki alışveriş yerleri bir anda hareketlendi. Savaştan evvel Esed vaktinde oraya yaptığım ziyarette, oradaki kapalı çarşının motamot bizim kapalı çarşılar üzere hareketli bir yer olduğunu görmüştüm. Yani orada tarih var, ticaret var. Şu anda da hareket var. İnşallah bu hareket oraya rahmeti getirecektir diye düşünüyorum.
SORU: Amerika’nın seçilmiş Başkanı Donald Trump geçtiğimiz günlerde Suriye ve Türkiye ve sizinle ilgili kıymetli açıklamalar yaptı. Sizinle ilgili övgü dolu sözleri var. Sizin için ‘Çok akıllı bir adam, çok güçlü, çok çetin, âlâ anlaştığım biri’ diyor. Bu hususlarda, bu söyledikleriyle ilgili ne diyeceksiniz? Suriye ile ilgili de ‘Suriye’de olacakların anahtarı Türkiye’dir’ diyor. ‘Suriye’de ilerleyen güçlerin ardında Türkiye var’ diyor. ‘Ve ben bundan rahatsız değilim’ diyor. Bu bahiste ne diyeceksiniz?
Sayın Trump’ın sözleri kendisinin ve önümüzdeki aylarda oluşturacağı idaresinin Türkiye’ye bakışını özetliyor. Türkiye’nin gücünün ve aktifliğinin bizdeki muhalefet dışında herkes farkında. Aslında onlar da kimi şeylerin farkındalar fakat gerçekleri konuşmaya lisanları alışkın olmadığı için çarpıtıyorlar. Türkiye’nin diplomaside artan gücünü memleketler arası niyet kuruluşlarından medyaya varıncaya kadar herkes yazıp çiziyor. Biz de gücümüzün ve etkinliğimizin farkındayız. Bu gücün kaynağı olan milletimize yaraşır biçimde hizmet etmenin kaygısındayız. Geçenlerde de söylediğim üzere Türkiye, Türkiye’den büyüktür. Bizim topraklarımızı korumak, ülkemizi kalkındırmak, köklerimize tutunarak ileriye adımlar atmak üzere bir gayemiz var. Bunun yanında dostlarımızın, kardeşlerimizin yanında durma sorumluluğunu omuzlarımızda hissediyoruz. Şam’da büyükelçiliğimizi yine faaliyete geçirdik, orada ismimizi gören Suriyeli kardeşlerimizin hissiyatlarına bir bakın. Türk beklenendir, kelamı öylesine kurulmuş bir cümle değildir. Türkiye’nin gönül sonları fiziki sonlarının çok ötesindedir. Gittiğimiz her ülkede, ayak bastığımız her coğrafyada, bunu gördük. Sayın Trump da aslında bir durum tespiti yaparak ülkemizin gücü ve aktifliğinin altını çiziyor. Yanlışsız kelama ne denir? Tespitler yerinde. Ortamızda rastgele bir zahmet hakikaten yok. Şu an prestijiyle kendisi seçildiği andan itibaren görüşmelerimizi yaptık. Sayın Trump pragmatik bir siyasetçi. Kendi ülkesine ve müttefiklerine maliyet üreten siyasetleri değiştirme vizyonuna sahip. Devir-tesliminden sonra tekrar herhalde biz de birinci tebriğimizi yapar, gündemimizde bulunan bahisleri içtenlikle ele almaya başlarız.
SORU: AFAD’ın Esad rejiminin azap üssü olarak bilinen Sednaya’daki çalışmalarını soracaktım. Orada kayıp Türk vatandaşları var mı?
Yok, o denli bir bilgi getirmediler bize. Bu 6 kat yerin tabanındaki cezaevinin nasıl olduğunu ve burada insanların ne hallere sokulduğunu gördünüz. Biz Türkiye olarak bu işi seyretmedik, tribünde kalmadık. AFAD’ımızı tüm teçhizatıyla ekipmanlarıyla birlikte Suriye’ye gönderdik. Orada o çalışmaları yapmaları, o çalışmalarla ilgili raporların oluşturulması, hem bölgeye hem İslam dünyasına hoş bir ileti vermiştir. AFAD’ımız orada misyonunu yaptı ve döndü. Oradaki acı tabloları, o tünelleri gördünüz. Tünellerin uzunlukları, oraların içler acısı hali, hepsi birer felaket. Dünya Suriye’nin bu halini görüp, gereken notu gerekli yerlere vermiştir diye düşünüyorum. Bizler de bilhassa AFAD’ımızla orada başarılı bir operasyon yaptık, sonucunu aldık. Bütün bunlar tarihe çok kıymetli bir kayıt olarak düşülecektir diye düşünüyorum. Sednaya Hapishanesi bizim yıllardır söylediklerimizi doğruladı. Oradaki zulümler, azaplar, yargısız infazlar, Baas Rejimi gerçeğinin en acı fotoğraflarından biridir. Her zulüm gören coğrafyada olduğu üzere, Suriye’de de toplu mezarlara rastlanıyor. Anlaşılan Suriye’de şimdi, zulüm ve azap fotoğrafının tamamını görebilmiş değiliz. Bunun için biraz daha vakte gereksinim olacak. Kendi halkına böylesi zulmeden Esed idaresinin bunların hesabını memleketler arası hukuk tabanında vermesi için elimizden geleni yapacağız. Umarım Sednaya fotoğrafı “Türkiye’nin Suriye’de ne işi var?” diyenleri, “Suriyelilere kapılarımızı neden açtık?” diye yabancı düşmanlığını körükleyenleri, “Esed af ilan etti Suriyelileri ülkelerine gönderin” diyerek bizlere akıl verenleri bir nebze olsun utandırmıştır. Hala tıpkı cümleleri kuranların insani kıymetlerini Esed’in vefat preslerinde ezdiğini, vicdanlarını yerin yedi kat altındaki zifiri karanlık hücrelere kapattıklarını düşünmemek elde değil. Suriye’de kayıpların acıları dinmeyecek, fakat Suriye düştüğü yerden kalkacak. Bu zulümler unutulmayacak. Unutulan zulmün tekrarlanacağını biliyoruz. Kardeş Suriye halkı, bugün kanayan bu yaralarını sarıp, yine hür ve müreffeh bir gelecek inşa etmek için bir ve bütün olacak. Yanlarında ise daima kardeşleri Türkiye’yi bulacaklar.
SORU: Suriyeliler konusunda siz çok ağır tenkitlere tabi oldunuz, her türlü sorunun kaynağı olarak Suriyeliler gösterildi. Seçimlerde de aleyhinizde konuşuldu. Bugün şöyle geri dönüp baktığınız vakit, ‘İyi ki Suriyelilere sahip çıktık, vicdani misyonumuzu yaptık’ diyor musunuz? Bir de Türkiye’nin bölgedeki gücü arttı. AGİT Genel Sekreterliğine Feridun Sinirlioğlu Bey geldi. Öte yandan Somali ve Etiyopya ortasındaki sıkıntıları çözdünüz. Bu bahisle ilgili görüşünüz nedir?
Bölgedeki bütün bu gelişmelerde adımımızı inanarak attık. “Biz Ensar’ız, onlar Muhacir…” derken bizim değişmez kaynaklarımıza, kutsal kıymetlerimize dayanarak bunları söyledim. Fakat muhalefet bu türlü bakmıyordu. Ensar kavramı ne manaya gelir, Muhacir ne manaya gelir bunları anlamak üzere bir sıkıntıları yoktu. Pekala ne oldu artık? CHP kendi içinde bölük pörçük, paramparça. Öbür tarafta Dem, onu zati söylemeye gerek yok. Biz bu süreçte terörle çabayı de çok kararlı bir formda yaptık. Elhamdülillah neticeyi de aldık ve alıyoruz. Hudut uzunluklarında bu kadar duvar örüyoruz. Bu duvarları kendi ülkemizi terör tehdidinden koruyalım diye inşa ettik, ediyoruz. Bunun yanında yeni bir adım daha atacağız. Irak’la, Suriye’yle ticari ilgilerimizi ağırlaştıracağız. Bu, gerek Suriye için gerek Türkiye için yeni bir hareketlenmeyi her bakımdan getirecek. Bununla birlikte de bölgeye farklı bir hava gelecek. Gaziantep şu anda hareketlendi. Kilis birebir formda hareketleniyor ve daha da hareketlenecek. Biz ülkemize sığınan bu insanları kovmuyoruz. Biz bu insanlara “Evine gidersen git fakat gönüllülük temeline nazaran git. Siz bizim başımızın üstündesiniz. ‘Ben konutuma gideceğim’ diyorsanız meskeninize gidebilirsiniz.” diyoruz. Şu anda aslında Suriyeli çocukların okulları devam ediyor. Okullarını bu sene burada bitirecekler. Ondan sonra Suriye’de, Dara’da, Deyrizor’da, Suriye’nin öteki bölgelerinde meskenleri varsa oraya rahatlıkla gidebilirler. Savunmadan tutun, eğitime, güce kadar birçok alanda iş birliği yapacağız. Suriye’nin şu anda güçte önemli kahırları var. Lakin biz onların güçteki bu bütün meselelerini da inşallah hızla gidereceğiz. Bu mevzuda da Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığımız oraya her türlü imkanı inşallah sağlayacak.
Etiyopya Somali konusu da kıymetli. Etiyopya ile Somali ortasındaki o barışın adımlarını gerçekten farklı ve kararlı bir biçimde attık. Gerek Etiyopya Başbakanı gerek Somali Cumhurbaşkanı sağ olsunlar bizim bu arabuluculuğumuza olumlu yaklaştılar. Yaptığımız basın toplantısında da bunu ortaya koydular. Sıkıntı da olsa muahede bir yıllık sürecin akabinde sağlanmış oldu. Etiyopya’nın burada bir kıymetli problemi var. Etiyopya, topraklarından denize ulaşamıyor. Bunun için Somali’nin egemenliği ve toprak bütünlüğü temellinde bir adım atıldı, Etiyopya’ya denize erişim imkanı tanındı. Etiyopya çok büyük bir ülke. Bu türlü büyüklükte bir ülkenin bu türlü bir imkanı yakalaması gerekir. Biz Somalili kardeşlerimize, bilhassa Cumhurbaşkanı Hasan Pir’e bunu da söyledik. “Artık burada Etiyopya’ya dayanak vereceksiniz. Bir adım atalım ve bu buluşmamızın en kıymetli sonucu de bu olsun, Etiyopya denize açılsın.” dedik. 7 saat yalnızca üçümüz değil, heyetler de ortalarında görüştü. Bazen görüşmeler çıkmaza da girdi. Böylesi anlarda devreye girdik, sıkıntıyı çözdük. AGİT konusuna gelirsek; Türkiye’nin aktifliğini ve sorun çözme kapasitesini bilen AGİT üyesi ülkeler oy birliği ile Sayın Feridun Sinirlioğlu’nu Genel Sekreterlik üzere kıymetli bir vazifeye layık gördü. Türkiye hem bölgesinde hem de global meselelere yaklaşım şekli ile öne çıkıyor. AGİT tüm bu özelliklerimiz nedeniyle ülkemize duyduğu itimadı ortaya koymuştur.
SORU: Türkiye, Suriye’nin iç savaşı başladığı 2011 yılından beri Suriye’nin toprak bütünlüğüne ve birliğine vurgu yaptı. Bu bağlamda epey dengeli ve yapan bir siyaset izledi. Bugün yeni bir periyot başladı. Aslında kısmen de değindiniz. Bu yeni devirde geçmişte olduğu üzere Türkiye herhalde Suriye halkının yanında olacak, bunu vurguladınız. Yeni devirde Türkiye’nin Suriye siyasetinin çerçevesini ne biçimde çizersiniz?
Yıllardır Esed zulmüne maruz kalan Suriye halkı birliğini ve kardeşliğini tekrar tesis etmeye çok yaklaştı. Önümüzdeki süreçte hiçbir gücün terör örgütleriyle iş tutmaya devam edeceğini düşünmüyoruz. Ülkenin başka bölgelerinde bulunan DAEŞ, PKK-YPG üzere terör örgütlerinin başı en kısa müddette ezilecektir. Terörden arındırılmış ve halkı tarafından yönetilen bir Suriye’nin inşası için dün olduğu üzere bugün de elimizden geleni yapacağız. Bölge terör örgütlerinden temizlendikten sonra da Suriye’yi ayağa kaldıracak adımlar hızlanacaktır. Suriye’nin kaynaklarının Suriye halkının huzur ve refahı için kullanılması konusu da önemli. Bugüne kadar Suriye’nin kaynakları terör örgütleri başta olmak üzere bölgede faaliyet gösteren kümelere aktı. Bu musluklar Suriye ihtilali ile kapatıldı. Artık ülke bütün gücünü ayağa kalkmak için kullanacak. Türkiye Suriye’nin tekrar imarı ve kurumlarının ihyası için dayanak olmayı sürdürecektir. Milletlerarası toplumun da buna katkı sunması için çalışıyoruz. Suriyeli mültecilerin ülkelerine dönmesiyle Suriye tekrar zenginleşecek, üretime odaklanacak ve kalkınacaktır.
SORU: Suriye’de devlet kurumları tekrar ayağa kaldırılacak, anladığımız kadarıyla bunun teknik çalışmaları yapılıyor. Bunun yanı sıra Suriye’nin inşa evresi da olacak. Suriye’deki yine yapılanma sürecinde öncelik verilen dalları sormak istiyorum. Türkiye’nin buradaki ekonomik katkıları ne olacak? Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanması için milletlerarası aktörlerden hangi somut adımları bekliyorsunuz? Türkiye’nin İdlib’deki insani yardım faaliyetleri konusunda milletlerarası toplum gereğince katkı veriyor mu?
Suriye’de çatışmalar ve yıllarca süren savaş, kentlerin ve devletin altyapısını çökertti. Yaraları sarmak için kentlerin yine imarı kıymetli. Suriyeli mültecilerin ülkelerine istekli dönüşü ve sürdürülebilir bir hayat kurmaları için barınma sorununu halletmek gerekiyor. Yeni konutlar, iş alanları, üretim ve güç tesisleri, tarım ve hayvancılığa yönelik tesisler süratle oluşturulmalı. Suriye iktisadı de çökmüş durumda. Suriye’ye yönelik Esed rejimi nedeniyle konulan ambargo ve kısıtlamaların kaldırılması ülkenin tekrar toparlanması için yarar sağlar. Suriye’nin yine memleketler arası topluma entegre edilmesi bir diğer bahis. Suriye’nin geleceğini temellendirecek, kapsayıcı bir anayasa yapmak ve siyasi sistem inşa etmek de bu adımlar kadar gerekli. Suriye’nin geleceğine Suriye halkının karar vereceği gerçeğini kimsenin aklından çıkartmaması gerekir. İnsani yardımlar konusunda yeterlilik kelam konusu değil. Suriye’ye şu anda o beklenen insani yardımın geldiği de yok. Biz Türkiye olarak bugüne kadar Suriye’ye yeni periyot için insani yardım bazında birçok katkılar yaptık. Artık de bu ihtilalden sonra bu insani yardımlarımız devam ediyor, devam edecek. Bu yeni idarenin bilhassa gereksinimi olan birçok öge bulunuyor. Bu ögeler konusunda da onları yalnız bırakmayacağız. Bilhassa DAEŞ, PKK/YPG bunlarla uğraşta onların hiç yalnız kalmaması lazım. Gereken neyse bunları yapacağız. Yakında Dışişleri Bakanımız Hakan Fidan da inşallah oraya gidecek. Yeni yapılanmayı birlikte yapacaklar.