Guardian’da okuyunca mevt haberini çok lakin çok duygulandım. Yıllar evvel İngiltere’den sınırdışı edilmesin diye aylarca lehine şovlar yaptığımız Viraj Mendis 68 yaşında yaşama gözlerini yummuş meğerse. Gençlik yıllarımın en kıymetli figürlerinden biriydi Mendis.
Haberde Almanya’da düzenlenecek olan cenaze merasimine dünyanın çabucak her yerinden katılacakların olacağı da belirtiliyor. Yerküremizin tahminen de en önde gelen mülteci aktivistlerinden biri olduğu için cenazesinin kalabalık oluşuna şaşırmadım. İmkanım olsa ben de katılmak isterdim doğrusu. Zira hiç karşı karşıya gelmediğim, tanışmadığım, benden haberi bile olmayan bu büyük gayret adamı için şov yapan binlerce beşerden biri de bendim zira.
İngiltere’de, 80’li yıllarda sınırdışı edilmemek için Mancehster’de bir kiliseye sığınıp orada tam iki yıl boyunca kalan Mendis için çabucak her gün şovlar düzenlenir, imza kampanyaları yapılır, forumlar gerçekleştirilirdi. Birçoklarında yer almışımdır. Uzun sürmüş bir gayretti sahiden de. Onca gayrete rağmen İngiliz devletinin inadını kıramamış, Mendis’in ülkeden kovulmasını engelleyememiştik. Tamillere yönelik zulüm nedeniyle İngiltere’de Sri Lanka hükümetine yönelik çalışmalar yapan Mendis’in Sri Lanka’ya dönmesi durumunda öldürüleceğine dair çok delil vardı. Son anda, Almanya, sığınma hakkı tanıyarak Mendis’in hayatını kurtarmıştı. İngiltere’deki aktivistler olarak biz değil lakin Almanya’daki yoldaşlar olumlu bir sonuç elde etmişlerdi.
Aradan neredeyse otuz yıldan fazla vakit geçti. İsmini hiç unutmasam da ne yapar, ne eder, ne durumdadır diye vakit zaman düşünmüşümdür onu. Mendis 1970’lerle 1980’lerde 15 yıl boyunca Manchester’da yaşamıştı. Nedense hakkında sınırdışı kararı verilince kentteki Ascension kilisesine sığınmıştı. Burada geçirdiği 760 günün, “modern çağda bir kişinin bir kilisede sığınmacı olarak yaşadığı en uzun mühlet olduğu” söylenirdi. Bulunduğu kiliseye neonaziler atak teşebbüsünde bulununca, antifaşistlerle göçmen örgütlerine mensup aktvisitler günlerce kilise önünde nöbet tutmuştu.
“Burası Tanrı’nın meskenidir. Dileyen burada yaşar. Kimseyi dışarı atamam” diyen rahibin bu tavrına rağmen polis 18 Ocak 1984’da kiliseye baskın düzenleyerek Mendis’i gözaltına almıştı. Sonrasonda ülke tarihinin en büyük, en uzun periyodik kampanyası başlamıştı. Londra’da düzenlenen çabucak her harekette yer aldım ben de.
Başarılı olmadığımızı biliyorum yalnızca, sonra ne olduğunu unutmuşum uygunca. Manchester’da tanıştığı siyasi aktivist arkadaşı Karen Roberts ile 1984 yılında evlenip Bremen’e yerleştiğini okudum haberde.
Demek ki yanlış insanı savunmamışım dedim haberin detaylarını okuduğumda. Oysaki Mendis, “nasılsa ben kurtuldum” deyip boş durmamış, kendisiyle birebir mukadderatı paylaşan binlerce mülteci için çalışmaya devam etmiş. Bremen’de Milletlerarası İnsan Hakları Derneği’ni kurmuş. Roma merkezli Daimi Halklar Mahkemesi ile birlikte çalışarak 2010 yılında Dublin’de, 2013 yılında Bremen’de, 2023 yılında Berlin’de Sri Lanka’da Tamillere karşı işlenen savaş cürümlerinin ispatlarını incelemek üzere üç milletlerarası mahkemenin kurulmasını sağlamış. Haberde ömrünün sonlarına hakikat kampanya toplantılarına oksijen tüpüyle katıldığı da belirtiliyordu.
Uğruna İngiliz polisinden onca cop yediğim Mendis hakkında fazla bilgimin olmadığını fark ettim. Kimi arkadaşlarına nazaran bir “matematik dehası” olan Mendis, 1973 yılında 17 yaşındayken Manchester Üniversitesi’nde elektrik mühendisliği okumak üzere gelmiş ülkesinden.
Sinhalese kökenli olan ülkesinin Tamil nüfusunun hakları için gayret ederek siyasi olarak etkin hale gelmiş, sınırdışı aksisi kampanyalara katılarak yaklaşık 15 kişinin İngiltere’den atılmasını durdurmayı başarmış. Bizim onun için yaptığımızı meğerse o da öbürleri için yapıyormuş.
İngiltere’de Devrimci Komünistler isimli grub8n destekçisiydi. Zati bu nedenle sınırdışı edilmek istenmişti. Gerçek olan şu ki, Mendis’ten sonraki yıllarda asla ancak asla ona yapılan cinsten bir kampanya görmedim İngiltere’de. Hudut dışı edilmesini engellemek için yürütülen savunma kampanyası, Britanya’nın göçmenlik siyasetleri konusunda ulusal çapta farkındalık yarattı deniyor haberde. Doğrudur, şahidim ben de.
Bremen’deki St Pauli kilisesinde yapılacak cenaze merasimine katılmak üzere İngiltere, Fransa, İsviçre, Norveç, Hollanda, Danimarka ile İrlanda’dan binlerce aktivist gelecekmiş. Keşke ben de gidebilseydim. Çok isterdim.
Bu ortada tam iki yılını geçirdiği Manchester’daki Ascension kilisesi cenaze merasiminin düzenleneceği sabah 10 ile öğle ortasında onun için bir hürmet nöbeti düzenlemiş.
Son fotoğrafına baktım. Birebir gençliğindeki üzere zekice açılmış gözleri, esmer cildi, geriye taralı saçları ile aklımda kalan gençlik manzarasından pek bir şey kaybetmemiş.
Onun için yürümüş olmaktan, uğruna polis copu yemekten hiç fakat hiç pişman olmadım.
İyi insandı.
Şahidim.